Soms laten publicaties even op zich wachten: in juni 2015 sloot ik mijn bachelor Geschiedenis aan Radboud Universiteit af met een scriptie over historicus Pieter Geyl. Vanochtend vond ik een bundel in de post, met daarin een bijdrage die gebaseerd is op die scriptie.

In het artikel ‘Between Leuven and Utrecht: the afterlife of Pieter Geyl and “the Greater Netherlands idea”‘ onderzoek ik hoe Geyls betrokkenheid bij de Vlaamse Beweging gedurende het Interbellum na zijn dood inzet werd van een felle Historikerstreit tussen Leuvense en Utrechtse geschiedkundigen: had Geyl heimelijk proberen aan te sturen op het omverwerpen van de Belgische staat? Deze casus illustreert mooi dat historische kennis niet alleen tot stand komt in vriendelijke gesprekken tussen gelijkgestemde geleerden, maar vaak ook het gevolg zijn van ongemakkelijke, zelfs pijnlijke confrontaties.

Voor NRC werd ik geïnterviewd over mijn proefschrift, het gesprek stond vandaag in de krant:

“Maar wat als de ‘vijandige ander’ geen buitenlandse mogendheid was, maar een dijkdoorbraak? Ik heb in mijn onderzoek laten zien dat natuurrampen een wezenlijk onderdeel waren van het alledaagse leven in de 19de eeuw. Dit geldt sowieso voor kleinschalige rampen, kleinere overstromingen vonden bijvoorbeeld vaak plaats. Maar ook grote rampen waren er ieder decennium wel. Hoe gaven mensen uiting en vorm aan nationale gevoelens op zulke momenten? Ik kreeg al snel het idee dat als je dat begrijpt, dat je dan ook dieper kunt duiken in hoe natievorming werkt. Dichters, journalisten, predikanten en auteurs van gedenkboeken waren aanjagers van rampennationalisme.”

Het hele interview is hier te lezen.

Afgelopen zaterdag mocht ik op NPO Radio 1, bij het programma MAX Nieuwsweekend vertellen over mijn proefschrift. Het interview is hier terug te luisteren!

Op dinsdag 28 juni zal ik aan de Radboud Universiteit mijn proefschrift verdedigen, getiteld: Verbonden door rampspoed. Rampen en natievorming in negentiende-eeuws Nederland. Ik vind het ontzettend spannend, maar ik heb er ook veel zin in!

Diezelfde dag zal bij Uitgeverij Verloren ook de handelseditie verschijnen van mijn proefschrift. Mocht je hem alvast willen bestellen, dan kan dat hier.

De negentiende eeuw was een eeuw vol rampen. Catastrofale stormvloeden, rivieroverstromingen, explosies en stadsbranden: om de zoveel jaar vond er wel een ramp plaats die grote materiële schade aanrichtte en veel mensen het leven kostte. Toch leverde deze rampspoed ook iets anders op, namelijk gevoelens van nationale lotsverbondenheid. In mijn proefschrift onderzoek ik hoe negentiende-eeuwse Nederlanders tijdens grote rampen vorm en betekenis gaven aan nationale gevoelens: ze bejubelden hun vorsten, voelden medelijden met hun ongelukkige landgenoten en doneerden geld en goederen om ze te ondersteunen. Ik laat zien hoe het nationaal bewustzijn bij iedere ramp een kans kreeg zich verder uit te kristalliseren en betoog dat er zelfs zoiets bestond als rampennationalisme, dat keer op keer meebouwde aan het fundament waarop de Nederlandse natiestaat uiteindelijk stevig kon steunen.

Woensdag is het Koningsdag en daarom mocht ik gisteren op Amsterdamse radio, in het wetenschapsprogramma Radio Swammerdam, vertellen over de geschiedenis van het Nederlandse koningshuis (en ook een beetje over mijn promotieonderzoek)! Er is nu ook een podcast van, die luister je hier terug.

For BMGN – Low Countries Historical Review, I have written an article that unravels the appropriation of electoral opinion polls by Dutch public broadcasters and their deployment in radio and television formats from the 1960s until the 1980s.

This article demonstrates that Dutch broadcasters used polls to claim a crucial role for themselves as the intermediaries between political elites on the one hand and the electorate on the other. What is more, this article contends that polls on radio and television were making the political weather as much as reporting on it. Progressive broadcast editors and polling experts appropriated polls as a means to promote the notion of Dutch voters as consumers in an open marketplace, who were no longer bound by traditional loyalties such as religion or class. As such, they boosted new, ‘depillarised’ ways of understanding politics.

Verscheen eerder op neerlandistiek.nl, als onderdeel van de blogreeks ‘(Cata)strofen’, waarin leden van de onderzoeksgroep Dealing with Disasters bij gelegenheid van de poëzieweek rampengedichten bespreken.

Zelfs als de natuur zich van haar meest verwoestende kant laat zien, konden dichters haar ook op waarde schatten. Dat bleek wel in een gedicht van de nogal onbekende schrijfster W.C. Lochmann van Königsfeldt over de verschrikkelijke overstromingsrampen van 1809. Vanwege ijsgang braken in januari van dat jaar de dijken langs de Waal, de Maas, de IJssel en de Merwede. In het rivierengebied kwam een gigantisch gebied onder water te staan en 275 mensen lieten het leven.

Vanaf de Belvedère, een uitkijktoren in het Valkhofpark, overzag Lochmann van Königsfeldt de ellende die de Waal veroorzaakte in de omgeving van Nijmegen, zoals in de Ooijpolder en bij Lent. Althans, die indruk wekte de schrijfster in het gedicht dat ze in februari van dat jaar als brochure liet publiceren bij de Amsterdamse uitgever Pieter Johannes Uylenbroek. Anders dan verschillende andere gedichten die dat jaar op de markt verschenen, betrof De watersnood, in het begin des jaars 1809 voor zover bekend geen liefdadigheidsuitgave. Het stuk was dus niet bedoeld om geld in te zamelen voor de rampslachtoffers.

In dit gedicht verwerkte zij onder meer de indrukken die zij vanaf de Belvedère zou hebben opgedaan. Bezien vanaf die toren maakte de woeste Waal grote indruk. In melodramatische termen beschreef zij de verwoestende kracht van de rivier:

Hoe buldrend giert de orcaan! de sterkste muuren kraaken
’t Verderf woedt in den storm! ’t Zwicht all’ wat weêrstand biedt!
Van gansche dorpen, reeds bedolven tot de daken,
Zie ’k slechts een torenspits in ’t akelig verschiet.

De ontembare Waal, zo dichtte ze, verbrijzelde huizen en schuren, zaaide verwarring, schrik, ellende en wanhoop. Toch dwaalden de gedachten van de dichteres, terwijl zij de rampspoed onder zich zag voltrekken, ook af naar betere tijden. De Waal bracht niet enkel verwoesting, maar was op andere momenten juist een levensader gebleken voor de streek:

ô Waal, wier zuiver nat deeze oorden mild besproeide;
Die bosch, valei en veld weldadig hebt gelaafd;
In zilver stroomnat, grootsch, langs bloemryke oevers vloeide;
Na zomerhitte, vee en mensch verkwikking gaaf!

Rivieren brachten vernieling, maar ook verfrissing en verkoeling. Ze voorzagen het talrijke groen van water en maakten landbouw mogelijk. Dankzij de Waal waren de Ooijpolder, maar ook de Betuwe, heuse lusthoven, nog het best te vergelijken het Hof van Eden, zo meende Lochmann van Königsfeldt in het gedicht.

Ze vroeg zich af: ‘Kan golf en kabbling, vloek en zegen samen weeven? Is [de Waal] een geesel of een godlyk kunstbewys?’ Het was een retorische vraag, waarin het antwoord al besloten lag: de Waal was het allebei. Vernieling en schoonheid gingen hand in hand, rampspoed en geluk volgden elkaar op, alles was onderdeel van Gods plan met de wereld. Het één was niet los te zien van het ander.

Door het eindeloze thuiswerken missen velen het contact met collega’s: de korte gesprekken in de lift en de toevallige ontmoetingen bij de koffieautomaat en de kantine. Dit gold ook voor de decaan van de Faculteit der Letteren van mijn eigen universiteit. Om hier iets aan te doen nam ze het initiatief voor de interviewreeks ‘Bas op Bezoek’. Tijdens korte gesprekken gaat student Bas van de Ven (Griekse en Latijnse Taal en Cultuur) in gesprek met faculteitsgenoten, over de actualiteiten en hun persoonlijke leven.

In de meest recente aflevering was het aan mij de eer om door Bas geïnterviewd te worden. Hij vroeg mij onder meer naar mijn onderzoek en hoe ik het als ‘ramponderzoeker’ vind om nu zelf onderdeel te zijn van een soort rampscenario. Het is een leuk en afwisselend gesprek geworden, waarin we onder andere kwamen te spreken over het koningshuis, werken in de wetenschap en mijn lockdownhobby’s. Luister het hieronder terug!